آموزش نقشه برداری غار – قسمت اول

امروزه با توجه به نفوذ رایانه ها و ورود نرم افزارهای کامپیوتری به عرصه های مختلف زندگی بشر شاهد پیشرفت های چشمگیری در افزایش بهره وری و بهبود نتایج فعالیت های علمی و پژوهشی هستیم و نقشه برداری غار نیز همچون دیگر رشته ها با وجود ابزارهای دیجیتال و نرم افزارهای کامپیوتری به سمتی حرکت نموده که جایی را برای حضور مهندسین نرم افزار احساس می کند. به همین منظور تصمیم گرفتم آموزش های نوین این رشته را که مربوط به حوزه مهندسی نرم افزار می شود را در اختیار عموم علاقه مندان به این رشته قرار دهم تا با استفاده از آن در جهت پیشرفت این رشته گامی مثبت برداریم.

نقشه برداری غار چیست؟

به مجموعه فعالیتی که جهت تولید نقشه از تمام اجزای یک سیستم غار صورت می‌گیرد، نقشه برداری غار می گویند. این فعالیت به دو بخش اصلی نقشه برداری(Surveying) و نقشه کشی(Cartography) تقسیم می شود. متدولوژی های گوناگونی جهت نقشه برداری غار وجود دارد اما بسیاری از آنها دارای گام های مشابه ای بوده که طی 250 سال گذشته تا به حال تغییری نکرده و ثابت هستند و فقط با ورود تجهیزات دیجیتال باعث سهولت انجام نقشه برداری و افزایش کیفیت خروجی شده اند.

نقشه برداری(Surveying): تیم نقشه برداری از نقطه ای ثابت که معمولا دهانه ورودی غار(Entrance) است کار نقشه برداری را شروع کرده و محاسبات لازم را بین ایستگاه های مختلف نقشه برداری انجام می دهد. این ایستگاه ها به دو صورت دایم یا موقت در نقاطی با دسترسی آسان که به مسیرهای مختلف غار مشرف باشد انتخاب می شوند. محاسباتی که بین هر دو ایستگاه توسط تیم نقشه برداری انجام می شود به شرح زیر است:

1- جهت قرارگیری ایستگاه نسبت به ایستگاه بعدی که توسط قطب نما اندازه گیری می شود.

2- شیب از افق ایستگاه نسبت به ایستگاه بعدی که توسط شیب سنج اندازه گیری می شود.

3- فاصله ایستگاه تا ایستگاه بعدی که توسط متر اندازه گیری می شود.

4- فاصله ایستگاه از چهار جهت(LRUD) نسبت به عوارض اصلی غار که معمولا دیوار غار است و توسط متر اندازه گیری می شود.

نقشه کشی(Cartography): عملیات نقشه کشی غارها خود به دو بخش ترسیم خطوط هندسی مسیر غار(line-plot) و ترسیم نهایی اجزا و عوارض غار(Finalising) تقسیم می‌شود که در زیر به توضیح آن ها می‌پردازیم.

ترسیم خطوط هندسی مسیر غار(line-plot): پس از برداشت داده های ذکر شده یا در حین انجام نقشه برداری، تیم نقشه کشی یا نقشه کش با انجام محاسباتی جهت تبدیل مقیاس و محاسبه طول مجازی خطوط مرکزی(Centerline)، نقاط هر ایستگاه را به صفحه طراحی منتقل کرده و خطوط طراحی که شامل خط فاصله بین دو ایستگاه(Centerline) و فاصله ایستگاه از چهار جهت(LRUD) نسبت به عوارض اصلی است را ترسیم می‌کند. در این مرحله فرم اصلی غار پیاده سازی می‌شود.

ترسیم نهایی اجزا و عوارض غار(Finalising): در این مرحله که بهتر است همگام با دیگر مراحل فوق انجام شود، نقشه کش دیواره های غار را ترسیم نموده و عوارض و اجزا غار را رسم می نماید. نقشه هایی که به روی کاغذ ترسیم می‌شوند معمولا در دو نمای برش از بالا(Plan) و برش از کنار(Profile) ارایه می شوند.

همانطور که گفته شد اکثر متدولوژی های نقشه برداری دارای روندی مشابه به مراحل بالا هستند اما این نکته قابل توجه است که ابزارهایی مانند LIDAR و SONAR از متدولوژی برداشت ابری نقاط بر خلاف متدولوژی مجموعه ایستگاه های به هم متصل شده استفاده می‌کنند. همچنین از حدود سال 2007 با ظهور نرم افزارهای نقشه برداری غار و روشهای نقشه برداری بدون کاغذ(Paperless) تحول ارزشمندی در این رشته صورت گرفته است. هدف این مجموعه آموزشی، ورود به عرصه نقشه برداری بدون کاغذ(Paperless) و استفاده از جدیدترین روشهای نقشه برداری و نقشه کشی غار است.

نویسنده: سعید بستان دوست

خواننده محترم، کلیه حقوق این نوشته برای نویسنده محفوظ و کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.

موفق باشید.